pala pala
ontfermt door kenarie
tegen de verzengende hitte
pala
als draden van tijd
het land geroofd
is weer verbonden
als goud voor eeuwig
Muskaat
Een plantaardig verhaal over een aromatisch wereldwonder
In dit artikel wil ik een nieuwe manier aanreiken om naar nootmuskaat te kijken. Deze frisse blik vereist wel een omslag in de manier waarop we over planten nadenken. De Amerikaanse auteur Michael Pollan bespreekt deze omslag in de inleiding van The Botany of Desire (2001). Pollan begint met een vraag naar het verschil tussen een tuinier en een hommel. Op het eerste gezicht lijken zij weinig gemeen te hebben. Maar op de keper beschouwd zetten zij zich alle twee in voor de verspreiding en voortplanting van planten. De ene via plantenverzorging en het uitstrooien van zaaigoed, de ander via de overdracht van stuifmeel van de ene naar de andere bloem. Ten aanzien van de hommel en de bloemplant is het gebruikelijk om te spreken van een samenwerkingsverband. Beide halen immers profijt uit deze relatie; kruisbestuiving in ruil voor voedzame nectar. Tegelijkertijd zijn we geneigd om in het geval van de tuinier te denken dat alleen de mens de vruchten plukt van zijn relatie met tuinplanten.
‘mijn zinnenstrelende aroma’s zijn wereldberoemd’
Rumphius’ kruidboek
Botanisch filosoof Norbert Peeters vertelt in de Universiteitsbibliotheek in Leiden over het kruidboek van Georg Everhardt Rumphius (‘de blinde ziener van Ambon’). Het boek is een van de belangrijkste bronnen over de flora in Indonesische archipel in de 17e eeuw.
‘mijn bestaan voedt niet alleen mythische vergelijkingen, maar zelfs religieuze waanzin’
Hortus Botanicus
Rogier van Vugt vertelt in de Hortus Botanicus van Leiden over de nootmuskaatboom en andere koloniale planten, bloemen en bomen. Op grote schaal werden planten verplaatst, vernietigd of aangeplant. Tal van exoten gingen over en weer tussen Nederland en de archipel.
‘een bungelende vrucht: de twistappel tussen de koloniale machten’
Broeder van Banda
Rachel de Vries en kleindochter Robyn maken een typisch Bandanees gerecht: de Bandanese Broeder. Is deze broeder misschien ooit meegebracht vanuit Hoorn, waar de Hoornse broeder nog steeds heel populair is? Rachel en Robyn bakken in ieder geval nog vaak de Bandanese versie. Met nootmuskaat natuurlijk.
‘als je in mijn bast snijdt of een tak afbreekt, ik een rood en kleverig sap produceer ‘als dun bloet’
Stichting TitanE
Charlotte Lopuhaä en Frans Palyama vertellen over de teelt van nootmuskaat en de steun die nodig is voor de kleine nootmuskaattelers op Banda. Zij zetten zich in voor een duurzame productiemethode en een eerlijk prijs voor de telers.
‘elk vijf of zes noten direct uit het vuistje hadden gegeten, waardoor ze ‘gek en half zinneloos’ werden’
Spijs en medicijn
Voedselhistoricus Marleen Willebrands legt uit hoe de nootmuskaat gebruikt werd als medicijn en als smaakmaker. Nootmuskaat zou een goed middel zijn tegen buikpijn (muskaatolie op de navel smeren) en helpen tegen slapeloosheid. Maar vooral het gebruik in de keuken: in salades, op asperges en natuurlijk op de bloemkool.
